Özgül Fobiler Nelerdir?

Özgül Fobiler

Özgül fobi, çok az tehlike oluşturan ancak kaygı ve kaçınmaya neden olan nesne veya durumlara karşı mantıksız bir korkudur. Topluluk önünde yapacağınız bir konuşma veya gireceğiniz önemli bir sınavda duyacağınız kısa süreli kaygı veya korkuya göre özgül fobiler daha uzun süreli ve kalıcıdır. Bu fobiler, yoğun fiziksel ve psikolojik reaksiyonlara neden olabilir günlük yaşantınızı etkileyebilecek kaygılara ve strese neden olabilir.

Kişiler korku duydukları nesne veya duruma karşı konulamaz bir his beslerler. Bunun saçma olduğunu çoğu zaman bilseler de bu duruma engel olamazlar. Özgül fobiler en yaygın kaygı bozuklukları arasında yer almaktadır. Her özgül fobinin tedaviye kesin olarak ihtiyacı olmayabilir. Ancak belirli bir fobi günlük yaşamınızı etkileyecek boyuttaysa, çoğunlukla kalıcı olarak korkularınızı yenmeye ve üstesinden gelmenize yardımcı olabilecek bazı terapiler vardır.

Özgül Fobi Nasıl Gelişir?

Özgül fobi, yoğun ve aşırı korku ile kaygının geliştiği bir anksiyete bozukluğudur. Bu fobi birçok yaşta başlayabilir. Ve kişinin günlük yaşamını ve yaşam kalitesini oldukça etkilemektedir. Peki özgül fobi nasıl gelişir:

• Yaşanılan Deneyimler: Kişilerin geçmişte yaşadığı ağır travmalar veya kazalar sonucu kalıcı olarak kendisinde hasar bırakan duygulardır. Örneğin, kedi korkusu olan bir kişi geçmişte bir kedinin saldırısına uğramış olabilir.
• Öğrenilen Fobi: Kişiler özgül fobisi olan birinde gördükleri korku veya kaygısını izleyerek de özgül bir fobi geliştirebilir. Örneğin, asansör korkusu olan bir ebeveynden bunu gören çocuk, kendisi de bu özgül fobiye maruz kalabilir.
• Genetik Fobi: Özgül fobiler genetik yatkınlıklardan da etkilenebilir. Aile üyelerinde fobisi olan kişilerin bu duruma yakalanma oranları daha yüksektir.
• Diğer Etkenler: Özgül fobilerin kazanılmasında başka etkenler de etkili olmaktadır. Örneğin, aile içi sorunlar, stresli yaşam şekli, düşük özgüven gibi etkenler de bu fobi için tetikleyebilmektedir.

Çocukluk Döneminde Gözlenen Fobiler

Çocukluk döneminde genellikle 7 ile 11 yaşları arasında, ergenlerde ise 13 ile 18 yaşları arasında özgül fobiler görülmeye başlar. Çocuklarda yetişkinlere oranla daha az görülmektedir. Bu fobiler kaygı bozukluğu bilinmektedir ve çocukluk önemi korkularından farklıdır. Karanlıktan, gece yalnız yatmaktan veya yabancılardan korkan çocukların bu durumları büyüdükçe azalmaya başlayabilir. Ancak özgül bir fobiye sahip çocukta bu durum genellikle büyüdükçe azalmaz.

Çocuğu ne kadar rahatlatmaya çalışsanız da bu durumu aşamaz ve rahatlayamaz. Örneğin kan veya hastaneden korkan bir çocuğa ne kadar anlatırsanız anlatın bu durumu aşmasına yardımcı olamayabilirsiniz. Bunları görmeye tahammül edemeyecek bir korkusu vardır.

En Sık Görülen Özgül Fobiler Hangileridir

Özgül fobisi olan hastalar, fobik bir uyarana maruz kalma, bu uyarana maruz kalma beklentisi ve hatta korkulan uyaran hakkında konuşmaya bile aşırı ve mantıksız bir korku duyabilir ve yüksek düzeyde kaygı duyabilirler. Dolayısı ile özgül fobisi olan insanlar korkularına sebep olan tetikleyicilerinden mümkün olduğunca kaçınmaya çalışırlar. Birçok ailede özgül fobisi olan biri vardır. Ailesel ve genetik fobilerde kan enjeksiyonu yaralanma türü oldukça fazladır. Kişilerde en sık rastlanan özgül fobiler ise aşağıdaki gibidir:

• Hayvan fobisi (kedi, köpek, örümcek vs.)
• Doğal ortam korkuları (yükseklik, fırtına, gök gürültüsü gibi)
• Kan enjeksiyonu yaralanma (iğne, kan görme ve tıbbi prosedürler gibi)
• Uçak, asansör veya kapalı alanlar
• Yalnız kalma korkusu

Özgül Fobilerin Belirtileri Nelerdir?

Belirli bir fobi, belirli bir nesneye, duruma veya kişiye karşı yoğun, kalıcı ve mantıksız bir korkudur. Genellikle korku, uyarıcı tetikleyici tehlike veya tehditten daha büyüktür. Özgül fobisi olanlar bu korkuya sahip olmaktan son derece rahatsızlardır ve çoğu zaman söz konusu nesne veya durumdan kaçınmak için büyük çaba harcarlar. Bu tür korkuların ve fobilerin belli başlı belirtileri mevcuttur. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:

• Korkunuzun, tetikleyicinizin kaynağına maruz kaldığınızda ve hatta bu kaynağı düşündüğünüzde ya da aklınıza geldiğinde bile ani bir yoğun korku, kaygı ya da panik hali yaşarsınız.
• Korkunuz sebebi ile günlük yaşantınızdaki rutinleri bile yapamama
• Terleme, ateş basması, kalp ritim artışı, nefes alıp vermede zorluk gibi tüm fiziksel reaksiyonlar
• Kan ve yaralanma türü korlularında bayılma, mide bulantısı ya da baş dönmesi
• Korkularınızın veya fobilerinizin mantıksız olduğunu bildiğiniz halde onları kontrol etmede güçlük
• Kaygı duyduğunuz şey ya da fobinizin kaynağı her ne ise fiziksel yakınlıkta size yaklaştıkça artan kaygı
• Çocuklarda çoğunlukla öfke nöbetleri, ağlama veya titreme

Özgül Fobilerde Kullanılan Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Fobiniz, nesne veya durumla alakalı yoğun kaygı ve korku davranışlarınız sürekli ve artan şiddette uzun süre devam ettiğinde profesyonel bir yardım almalısınız. İlaçlı tedavinin yanında Bilişsel davranışçı terapi ya da sanal gerçeklik gibi teknikler özgül fobilerin tedavisi için oldukça etkili yöntemlerdir. Davranışçı terapi, sistematik duyarsızlaştırma, metodik duyarsızlaştırma gibi yöntemler uygulanır. Metodik duyarsızlaştırmada, hasta, en az kaygı uyandırandan en çok kaygı uyandırana doğru sıralanan bir uyaran listesine maruz bırakılır. Bu yöntemle hastalara kaygıyla başa çıkmak için gevşeme, nefes kontrolü ve alternatif bilişsel yaklaşımlar gibi çeşitli teknikler öğretilir.

Özgül fobi tedavisinde en etkili yöntem ise yüzleştirme (maruz bırakma)’dır. Bu tedavi yöntemi genellikle, motivasyonu yeterli olan, depresif belirtilerin olmadığı, fobik uyaranın net olarak belli olduğu olgularda uygulanabilir. Bu yöntem mutlaka bir doktor kontrolünde gerçekleştirilmelidir.

Özgül Fobi Hayatı Nasıl Etkiler?

Özgül fobinin anormal bir durumu olmadığı ve herkeste görülebilen bir durum olduğu için çok ciddi bir durum gibi düşünülmeyebilir. Kişilerin korku ve kaygısının bir uzmandan yardım alınabilecek ciddi boyutta olduğu gözden kaçabilir. Fakat özgül fobiler, kişilerin günlük hayatlarını ve yaşam kalitelerini yüksek oranda etkilemektedir.

Bu fobiye sahip kişiler, günlük hayatında, iş yerinde veya toplum içerisinde korktuğu nesne veya durumla karşılaştığında ciddi derecede bir panik atak geçirebilir ve aşırı kaygı duyabilir. Bu durumda kişinin evde, dışarda ve sosyal ortamda sorunlar yaşamasına neden olabilir. Özgül fobisi olan insanlar günlük rutin işlerini bile yapmakta zorlanabilirler. Örneğin yükseklik korkusu olan kişi yüksek katlı bir binada yaşamaktan korkabilir ya da asansörden korkan bir kişi günlük merdiven kullanmak zorunda kalabilir.

İlginizi Çekebilir: Çocuklarda Kardeş Kıskançlığı Nasıl Çözülür?