Tik Bozuklukları; ani, hızlı, istemsiz, ritmik olmayan hareket ya da seslerdir. İnsanların tekrar tekrar yaptığı ani seğirmeler, hareketler veya sesler olarak tanımlanan, insanların vücutlarının bunları engelleyememesi tik bozukluğuna neden olur. Örneğin bir kişi tekrar tekrar göz kırpabilir ya da homurdanma sesi çıkarabilir.
Tiklere sahip olmak biraz hıçkırıklara benzer. Hıçkırmak istemeseniz bile, vücudunuz bunu istemsiz olarak tekrar tekrar yapar. Bazen insanlar kendilerini tutmaya çalışarak belirli bir tik yapmaktan kendilerini bir süre alıkoyabilirler ama bu yine de çok zordur. Sonunda kişinin tikleri devam eder.
Birçok insan bir noktada belirli kaslarda spazm benzeri hareketler yaşar. Tik ve seğirme olarak bilinen bu hareketler sıklıkla göz kapaklarını veya yüzü etkiler. Bununla birlikte, vücudun herhangi bir yerinde meydana gelebilirler. Çoğu durumda, tikler ve seğirmeler zararsız ve geçici olabilmektedir. Tik bozuklukları genellikle tedavi ve yaşam tarzı değişiklikleri ile yönetilebilir.
Çocuklarda Tik Bozukluk Çeşitleri Nelerdir?
Tik bozukluklarının kendi arasında çeşitleri vardır. Bu tikleri şu şekilde sıralandırabiliriz:
- Gelip geçici tik bozukluğu: Bu tik bozukluğunun en karakteristik özelliği, tekil veya çoğul motor ya da vokal tikin olmasıdır. Bu tikler en az bir ay süre ile neredeyse her gün ve günde birçok defa görülmektedir. Fakat genellikle bir yıldan daha uzun sürmektedir. Bu tik bozukluğu Tourette Bozukluğu ile benzerlik göstermektedir. Özellikleri Tourette ile aynıdır. Fakat belirtilerin şiddeti ve motor işlevsellikleri daha azdır.
- Kronik Motor ya da Vokal Tik Bozukluğu (Kalıcı olan tik bozukluğu): Bu tip tik bozukluğunun en belirgin özelliği ise yine tekil veya çoğul motor ya da vokal tikin bulunması fakat ikisinin bir arada olmaması durumudur. Tourette bozukluğundan ayrılan farkı budur. Diğer özellikler ise tourette ile aynı özelliklerdir.
- Tourette Tik Bozukluğu: Genellikle erken yaşlarda başlayan (7 ila 10 yaş aralığı) bir tik bozukluğudur. Şiddeti düşük ya da yüksek olabilir. Tekil veya çoğul motor ya da vokal tikler birlikte görülebilir. Genetik, nörobiyolojik ya da çevresel etkenlerden kaynaklanabilir.
- Başka türlü adlandırılamayan tik bozukluğu: Bu tik bozukluğu, 18 yaş sonrası başlayan ve çok kısa süren bir tik bozukluğudur. Tanı ölçütü karşılamayan tiklerle devam eden bozukluklar için kullanılmaktadır.
Tik Bozukluk Nedenleri
Tik bozukluğu nedenleri tam olarak bilinmemektedir. Tik bozukluklarının oluşumunda en önemli faktörler, genetik ve çevresel etkenlerdir.
Peki nedir bu tik bozukluğu nedenleri:
- Çocuğa duyulan ilgi ve sevginin eksikliği
- Kardeş kıskançlığı olgusu
- Aile içi problemler ve iletişim sorunları
- Çocuktaki tiklere dikkat ve odağın artması
- Genetik ve çevresel faktörler
- Stres, sıkıntılı bir süreçten geçilmesi
- Ebeveynlerde otoriter ve baskının fazlalığı
- Çocuğa karşı eleştirel tavırlar
- Güvensizlik duygusu
- Çocuğun arkadaşları veya kardeşleriyle sürekli kıyaslanması
- Çocuğun başarıya zorlanması
- Anne, baba boşanmaları
- Şiddet içeren veya tehditkar durumlara maruz kalmaları
Tik Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?
Tik bozukluğunu anlayabilmek için ebeveynlerin dikkat etmesi gereken bazı durumlar bu rahatsızlığın belli başlı belirtileri bulunmaktadır. Bu belirtiler şunlar olabilir:
- Kaygı bozukluğu, heyecan, öfke ve yorgunluk gibi duygularla kişiler kötüleşebilir.
- Hastalık dönemlerinde daha kötü olabilir.
- Aşırı sıcaklardan etkilenip kötüleşir.
- Uyku sırasında meydana gelirler.
- Zamanla değişir.
- Tip ve ciddiyete göre değişkenlik gösterebilir.
- Tik öncesi genellikle kaşıntı veya karıncalanma gibi rahatsız edici bir dürtü gelir.
Tik Bozuklukları ve Sosyal Çevre Etkisi
Tikleri olan çocuk, kendisinde bu durumu fark eder ve bilincindedir. Bu sebeple sosyal çevreye katılmak istemeyebilir ya da okula veya kreşe gitmek istemeyebilir. Bu duruma dışlanma korkusu ya da alay edilme korkusu etken olmaktadır. Bu durum çocuk üzerinde bir baskı veya strese neden olabilir.
Akranları tarafından dikkat çekilen bu durum, çocukta tiklerin sıklığını ve derecesini artma eğilimi gösterebilir. Bunun sonucunda ise sosyal çevre ve arkadaşlık ilişkileri bakımından olumsuz sonuçlar oluşur. Bu durumlar çocuğu başarısızlığa, özgüven eksikliğine ve benlik duygusunun yitirilmesine sebep olur.
Tik Bozukluğu Teşhisi
Tik bozuklukları belirti ve semptomlara göre teşhis edilebilir. Bu bozukluğun tanısının koyulabilmesi için çocuğun semptomların başlangıcında 18 yaşında küçük olması gerekmektedir. Ayrıca semptomlara başka tıbbi durumlar veya ilaçlar neden olmamalıdır.
Geçici tik bozukluğunu teşhis etmek için kullanılan kriterler, arka arkaya 12 aydan daha az bir süredir meydana gelen bir veya daha fazla tik varlığını içermelidir. Kronik motor veya vokal tik bozuklukları, 12 veya daha uzun süre boyunca neredeyse her gün bir veya daha fazla tik meydana gelirse teşhis edilebilir. TS olmayan kronik tik bozukluğu olan kişiler, motor tikleri veya vokal tikleri yaşarlar, fakat ikisini birden deneyimlemezler.
Çocuklarda Tik Bozuklukları Tedavisi
Tik bozukluklarının tedavisi, durumun ciddiyetine bağlıdır. Pek çok durumda tedaviye gerek yoktur ve tikler kendiliğinden düzelir. Diğer durumlarda ise doktorlar davranış terapisi, ilaç veya ikisinin bir kombinasyonunu reçete edebilir. Davranış terapisi, insanların tik semptomlarını yönetmeyi ve tik sıklığını azaltmayı öğrenmelerine yardımcı olur. İlaç tedavisi genel olarak tik sıklığını azaltmak ve kişinin günlük yaşamını iyileştirmek için kullanılır. Bu durum genellikle tik semptomlarını tamamen ortadan kaldırmaz.
Tik bozuklukları, çocuğun benlik duygusunun yitirilmesine, aile veya okul yaşamında bozulmalara, arkadaşlık ilişkilerinin bozulmalarına sebep olabilir. Kronik bir hastalığın olması, yetersiz aile desteği gidişatı olumsuz etkileyebilir.
Çocuk tiklerini, belirli ortamlarda ya da durumlarda gösteriyorsa bunun nedenlerinin önemsenmesi gerekmektedir. Anne babanın yaşadığı kaygı sebebiyle çocuğun davranışlarını kontrol etmeye çalışması sonucunda oluşan gerginlik çocuğun tiklerinin artmasına neden olur. Aile ve çevre tarafından yapılan uyarılar, cezalandırmalar, çocuğu duygusal ve fiziksel yük altına sokmakta, tiklerin devam etmesine ya da yeni tikler oluşmasına yol açabilmektedir.
Tikleri tedavi edilmesinde aile, öğretmen veya tedavi ekibinin iş birliği içinde olması gerekmektedir. Çocuğa anne ve baba tarafından sevildiği hissettirilmeli, olumlu benlik algısı ve kendine güven duygusunun geliştirilmesi sağlanmalıdır. Tedavide, çocuğun benlik saygısının arttırılması, aile içi ilişkilerin iyileştirilmesi, stresin azaltılması önemlidir.
İlginizi Çekebilir: Çocuklarda Kardeş Kıskançlığı Nedenleri
Tik Bozuklukları Sık Sorulan Sorular
Tik çeşitleri nelerdir?
Semptomlar kişinin hayatını etkiler. Tikler bir yıldan uzun sürer. Tiklerin olmadığı dönem üç aydan azdır. Vokal tikler: burun çekme, boğaz temizliği gibi Motor tikler ise kaş kaldırma, göz kırpma, kafa sallama, omuz silkme gibi görülür.
Tik bozukluğu ne kadar sürüyor?
Başlangıcı 2 yaşına kadar erken olabilir, ancak genellikle başlangıç yaşı çocukluk ya da erken ergenliktedir ve tanım gereği 18 yaşından öncedir. Motor tiklerin ortalama olarak başlangıç yaşı 7'dir. Hastalık genellikle yaşam boyu sürer, haftalar ya da yıllar süren remisyonlar olabilir.
Bir insanın neden tiki olur?
Tik, motor ya da vokal kasların istemsiz kasılması sonucu ortaya çıkmaktadır ve tekrarlayıcı hareketlerdir. İstem dışı ve ani bir şekilde ortaya çıkan kas hareketi olan tik, çoğu zaman kişi farkında olmadan oluşmaktadır. Tiklerin bir diğer sebebi de taklittir.
Tikleri ne tetikler?
Kronik tikleri olan bireyler tiklerini kısa bir süre için de olsa, özellikle sosyal olarak uygun olmayan ortamlarda baskılayabilirler, bu tiklerin istemsiz olmadığı anlamına gelmemektedir. Tikler, stresle, sıcaklık değişiklikleri ile, yorgunlukla, gürültülerle ve enfeksiyonlar sırasında artar. Bazı ilaçlar da tikleri arttırabilir.
Yorumlar