Davranış Bozuklukları Nelerdir?

Çocuklar erken yaştan itibaren davranışlarını, duygularını, ilişki kurma yeteneklerini, sosyal ortam ve norma uygun yönde şekillendirmeyi ilk olarak aile ortamında öğrenir. Çocuk yetiştirmek zordur ve zor çocuk yetiştirmek hayatı alt üst edebilir. Ancak çocuğunuzun bir dönemden mi geçtiğini yoksa bir şeylerin gerçekten yanlış mı olduğunu anlamak her zaman kolay değildir. Bu yüzden ebeveynlere büyük sorumluluklar düşmektedir. Davranış bozukluğu olarak adlandırılan durum, ileride antisosyal davranış bozukluğu olarak bir birey oluşmasına neden olur.

Davranış bozukluğu, çocuklarda en az altı ay süren ve sosyal ortamlarını olumsuz etkileyen okulda, evde sorunlara neden olan yıkıcı davranışlar bütünüdür. Neredeyse herkes bu davranışların çoğunu zaman zaman gösterir, ancak davranış bozukluğu psikolojik olarak bir hastalıktır.

Davranış Bozukluğu Nedir?

Çocuklarda davranış bozukluğu, çocuğun evde, okulda veya sosyal ortamında ilişkilerini yerine getirme yeteneğini etkileyebilen davranış kalıplarıdır. Çocuklarda yaşanan davranış bozuklukları, çocuğun hayatında günlük yaşamını etkileyen birtakım zorluklar ve güçlükler yaratabilir. Bu sorunlar, farklı ortamlarda sosyal ve çevresel sorunlara, akademik zorluklara ve disiplin sorunlarına yol açabilir.

Çocukların hepsi zaman zaman yaramazlıklar yapabilir, hareketli ve fevri davranabilirler. Bu durum gayet normaldir. Ancak bazı çocuklar, yaşlarına göre normların dışında kalan son derece zor ve agresif davranışlar sergilerler. En yaygın olan davranış bozuklukları, karşıt olma-karşı gelme bozukluğu, davranım bozukluğu ve dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluklarıdır.

Davranış Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Davranış bozukluğuna sahip çocuklarda genellikle şu davranışlar gözlemlenmektedir:

• İnsan veya hayvanlara karşı zarar verici davranışlar sergileme
• Agresif ve öfke dolu tavırlar sergileme
• Çoğunlukla ilişki kurmada zorluk ve şiddete yönelim
• Yaralanmalara sebebiyet verebilecek nesnelerle etrafındakilere zarar verme eğilimleri
• Ya da nesnelere veya eşyalara zarar verecek davranışlarda bulunma
• Başkalarının eşyalarına kasten zarar verme veya yok etme davranışları
• Sık sık yalan söyleme
• Arkadaşlarıyla asla uyumlu bir şekilde anlaşamama
• Arkadaşlarına veya ebeveynlerine zarar verecek saldırganlık hareketlerde bulunma
• Madde kullanımı
• Olumsuz hiçbir davranışın ardından pişmanlık duymama

Karşı Gelme Bozukluğu Nedir?

Çocuklar, evde veya okulda anne babalarına veya arkadaşlarına ciddi sorunlara yol açacak şekilde ısrarla hareket ettiklerinde, anormal bir şekilde itaatsiz davrandıklarında, tartışmacı ve uyumsuz olduklarında, aileye her konuda karşı koyduklarında Karşı gelme bozukluğu teşhisi konulabilir. Karşı gelme bozukluğu genellikle 8 yaşından önce başlar. Bu rahatsızlığa sahip çocuklar genellikle bu tür davranışları aile üyelerinin yanında, bakıcı veya tanıdıklarının yanında daha fazla sergilerler. Ve ayı zamanda bu davranışları kendi akranlarındaki diğer çocuklara göre de daha sık gösterirler.

Karşı Gelme Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Karşı gelme bozukluğuna sahip çocuklarda genel olarak şu davranışlar baş gösterir:

• Sıklıkla öfkeli davranışlar sergilemek
• Yetişkinlerle çok fazla tartışmak veya yetişkinlerin kurallarına veya isteklerine karşı çıkarak uymayı reddetmek
• Küskün veya kinci tavırlar
• Başkalarını bilerek ve isteyerek kızdırmaya çalışmak
• Hata yaptıklarında ısrarla bunu kabullenmeme ve başkalarını suçlama eğilimi
• Kasten başkalarını rahatsız etmek
• Sıklıkla agresif tavırlar sergilemek

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Nedir?

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, genetik özelliklerle çevresel biyolojik faktörlerin etkileşimi sonucunda beyinde bazı sorunlara yol açan bir hastalıktır. Yüksek oranda genetik faktörlerin etkisinden kaynaklıdır.

Çocukların yaklaşık olarak yüzde 2 ila 5’nde dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu görülmektedir. Erkeklerde bu durumun görülme sıklığı kızlardan daha fazladır. Çocuklarda dikkat eksikliği özellikle eğitim hayatının başlamasıyla belirgin bir hal alır. Okul öncesi dönemde de her şeyden çok çabuk sıkılan ve bıkan bu çocuklar oyuncaklardan dahi sıkılarak onları parçalama, kırıp dökme eğilimleri gösterir. Okulda derslerde çok çabuk sıkılırlar ve ders dinlemeyi gerçekleştirmede zorlanırlar.

Ödevlerini yapmayı sevmezler ve oturarak ders çalışmakta çok zorlanırlar. Dikkatleri hep başka şeylere kayar ve ondan da çok çabuk bir şekilde ilgileri dağılır. Yerlerinde duramaz, masa başında veya sınıfta sıralarında uzun süre oturamazlar. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan bu çocuklar genellikle dersleri dinlemeseler dahi zeka düzeyleri iyi olabilir ve öğrenme güçlüğü yaşamayabilirler. Çalışmadıkları ve dersi iyi takip etmedikleri halde notları kötü olmayabilir.

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu eğitim hayatı ile belirgin bir hale gelir. Ve bu çocuklar belirtilerin çoğunu bu dönemlerde göstermeye başlarlar. Bu belirtiler şu şekilde sıralanabilir:

• Normalin dışında akranlarından farklı bir hareketlilikleri vardır.
• Yerlerinde duramaz, bir işe odaklanmakta güçlük çekerler.
• Dışarıdan gelen herhangi bir uyarıda dikkatleri hemen dağılır.
• Bitmek tükenmek bilmeyen bir enerjileri vardır.
• Sürekli yükseklere tırmanır, koltuk tepelerinde gezerler.
• Zıplayarak yürüme, koşma ve normal olmayan şekilde duramazlar.
• Sabırsızdırlar ve sürekli soru sorarlar.
• Hareketlilikleri aşırıdır ve yaşıtlarıyla kıyaslandıklarında fark anlaşılabilir düzeydedir.
• Kısa bir süre bile sakin ve hareketsiz bir şekilde duramazlar.
• Oturmaları gereken durumlarda da el ve ayakları durmadan kıpır kıpır eder.
• Durmadan konuşurlar ve başkaları sohbet ederken sık sık araya girerek konuşmalarını bölerler.
• Konsantre olmada güçlük çekerler
• Talimatları unuturlar ve dinlemezler.
• Bir görevi tamamlamadan diğerine geçemezler.
• Sürekli huzursuzluk yaşarlar.
• Enerjilerini atamadıkları için evde hep zıplayarak gezerler.

Çocuklarda Davranış Bozukluklarının Teşhisi

Çocuklarda davranış bozuklukları genel olarak karmaşıktır. Diğer psikolojik sağlık sorunlarının aksine daha belirgin davranışlar sergiledikleri için gözle görülebilir bir farkı hissettirirler. Akranlarına göre kıyaslandıklarında belirgin şekilde davranışlar sergilerler. Davranış bozukluğu teşhis yöntemleri şunlardır:

• Ebeveynler bu farklı durumları hissettikleri anda bir uzmana başvurmalıdır.
• Anne ve babalar, çocuk ve öğretmenlerle derinlemesine görüşmelidir.
• Çocuğun davranışı, Amerikan Psikiyatri Birliği’nin Zihinsel Bozuklukların teşhis ve istatistik el kitabında yer alan yıkıcı davranış bozuklukları kriterlerini karşılıyorsa bir teşhis konulabilir.

Çocukların davranışlarını bozabilecek stres faktörlerini ortadan kaldırmak önemlidir. Bir çocuğun tipik davranışlarındaki ani değişiklikler dikkate alınmalı ve uzman bir doktora muhakkak başvurulmalıdır. Bazen uzmanlar, terapi esnasında çocuğun davranış ve hareketliliklerinden zaten teşhisi anında koyabilirler.

Çocuklarda Davranış Bozukluklarının Tedavisi

Çocuklarda davranış bozukluklarında ne kadar erken fark edilir ve müdahale edilirse sonuç o kadar iyi olur. Davranış bozuklukları olan tedavi edilmeyen çocuklar, işlevsiz yetişkinler olarak büyüyebilirler. Ve yaşları ilerledikçe hayatları daha da zorlaşmaya başlar.

Tedavi genellikle çok yönlüdür ve belirli bir bozukluğa ve buna katkıda bulunan faktörlere bağlıdır.  Çocuğunuzun davranış bozukluğunu tedavi etmek için sağlık uzmanınız psikososyal tedavi (eğitimli bir terapistle tedavi) önerebilir. Gerekirse, çocuğunuzun sağlık uzmanı, psikososyal tedaviyle birlikte bir ilaç almayı da önerebilir.

Her çocuk veya genç, farklı tedavilere farklı yanıtlar verebilir. Bunun için çocuklarda doğru olanı bulmak için birkaç tedavi yöntemini denemeniz gerekebilir.